Web3 là chìa khóa giúp các nghệ sĩ làm chủ tác phẩm

Trong bối cảnh số hóa phát triển mạnh mẽ, các sản phẩm âm nhạc và nghệ thuật được lan tỏa nhanh chóng trên toàn cầu, mang lại nhiều cơ hội tiếp cận công chúng cho nghệ sĩ. Tuy nhiên, cùng với đó là những thách thức ngày càng gia tăng về vấn đề xâm phạm bản quyền.

Hưởng ứng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới (26/4), Hội thảo “Sở hữu trí tuệ và Âm nhạc: Cảm nhận nhịp điệu của Sở hữu trí tuệ” đã được tổ chức tại Trường Cao đẳng Kinh tế TP.HCM.

Tại sự kiện, bà Lê Nguyễn Trà My – thành viên Chi hội Blockchain TP.HCM – đã chia sẻ những quan điểm và góc nhìn chuyên môn về thực trạng vi phạm bản quyền trong ngành công nghiệp âm nhạc hiện nay, đồng thời nhấn mạnh vai trò của công nghệ mới, đặc biệt là blockchain, trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của nghệ sĩ.

Theo đó, gần 80% nghệ sĩ không nắm quyền sở hữu bản quyền đối với các tác phẩm của chính mình. Tính đến năm 2024, riêng tại, Việt Nam đã ghi nhận 79 vụ kiện liên quan đến bản quyền âm nhạc, trong đó có nhiều ca khúc nổi bật như Hồng nhan, Anh nhà ở đâu thế. Không ít tác phẩm bị tái sử dụng và đăng tải lại trên nhiều nền tảng mà không có sự cho phép của tác giả.

Trong mô hình phân phối truyền thống, dù một bài hát đạt hàng tỷ lượt nghe trên Spotify, nghệ sĩ chỉ nhận được khoảng 20-30% doanh thu, phần lớn còn lại thuộc về hãng đĩa và nền tảng phân phối, bà My cho biết thêm.

Thực tế này khiến nhiều nghệ sĩ cảm thấy nỗ lực sáng tạo của mình chưa được ghi nhận xứng đáng. Thậm chí, một số nhà sáng tạo nội dung có lượng theo dõi không cao, việc kiếm tiền qua các nền tảng mạng xã hội gần như bằng 0.

Ngoài bảo vệ bản quyền, blockchain còn là chìa khóa mở ra mô hình kinh tế mới

Theo đại diện Chi hội Blockchain TP.HCM, Web3 mở ra phương thức tiếp cận mới, cho phép nghệ sĩ chủ động xác lập quyền sở hữu, bán trực tiếp sản phẩm cho người hâm mộ thông qua NFT và nhận tiền bản quyền tự động, không cần qua trung gian, thay vì chia nhỏ doanh thu cho các nền tảng. Nhờ đó, quyền tác giả sẽ được khai thác triệt để.

Đặc biệt, công nghệ blockchain có thể gắn mã định danh duy nhất cho mỗi tác phẩm, chứng minh quyền sở hữu và phát hiện vi phạm ngay lập tức.

Cụ thể, khi 1 tác phẩm nghệ thuật được tạo ra, nghệ sĩ có thể gắn mã định danh duy nhất (Unique ID) vào tác phẩm đó trên blockchain. Việc ghi nhận thời điểm, người sở hữu, nội dung trên blockchain không thể thay đổi, giả mạo. Từ đó giúp chứng minh quyền tác giả trước pháp lý dễ dàng và nhanh chóng.

Ngoài ra, blockchain còn cho phép theo dõi đường đi của mỗi tác phẩm sau khi được phát hành. Nếu 1 bài hát bị sử dụng trái phép trên bất kỳ nền tảng số nào, công nghệ chuỗi khối có thể tự động phát hiện hành vi xâm phạm, do đó các nhà sáng tạo được nắm quyền kiểm soát cao hơn với các tài sản của mình.

Những ví dụ thành công đã xuất hiện, như ca sĩ Grimes từng bán được 6 triệu USD trong 20 phút, hay Binz phát hành 900 NFT cho ca khúc “Don’t Break My Heart” và tạo ra mô hình phân phối âm nhạc độc lập, hiệu quả.

Bà khẳng định: “Công nghệ không cướp đi nghệ thuật – mà nếu ta dùng đúng, công nghệ sẽ trả lại quyền làm chủ nghệ thuật cho chính người sáng tạo.”

Một nền kinh tế hoàn toàn mới

“Nếu như Web1 là thời kỳ bầu show thâu tóm, Web2 lượt view là tất cả, thì Web3 là nơi mà nghệ sĩ có thể làm chủ”, bà My chia sẻ.

Ở Web3, các tác phẩm nghệ thuật có thể được mã hóa thành 1 NFT duy nhất, đại diện cho quyền sở hữu trên không gian số. Loại tài sản này có thể được chính người nghệ sĩ giao dịch trực tiếp cho người hâm mộ, tạo ra kết nối mạnh mẽ với fan.

Qua đó, người nghệ sĩ không còn bị các hãng đĩa hay nền tảng số chi phối nội dung và doanh thu quảng cáo.

Ngoài ra, họ có thể mở rộng nguồn thu không chỉ từ việc bán sản phẩm, mà còn từ việc bán các quyền sở hữu tác phẩm, chẳng hạn như đặc quyền tham gia các buổi diễn giới hạn, quà tặng tri ân…

Đối với người hâm mộ nắm giữ NFT, họ không chỉ thưởng thức các tác phẩm, mà có thể sưu tầm như 1 tài sản có giá trị, trở thành đồng sở hữu tài sản. Điều này làm tăng sự gắn bó, lòng trung thành của cộng đồng fan.

Ngoài việc sở hữu, một số NFT mà người hâm mộ nắm giữ có quyền bỏ phiếu chọn bài hát cho album mới, đề xuất ý tưởng cho MV tiếp theo hay được tham dự các buổi giao lưu, Q&A riêng tư với nghệ sĩ.

Điều này biến trải nghiệm của người hâm mộ từ bị động thành chủ động, đồng hành trực tiếp vào hành trình sự nghiệp của idol.

Qua những trải nghiệm kể trên, Web3 sẽ thay đổi luật chơi, nơi mà nghệ sĩ không chỉ phát hành nhạc cho fan nghe, mà còn bán sản phẩm dưới dạng tài sản số độc quyền, giúp cả nghệ sĩ và người hâm mộ cùng nhận được các lợi ích tương đương.